Dikkatinizi mutlaka çekmiştir; çevrenizdeki bazı ebeveynlerin çocukları ödevlerini zamanında yapıyor, okulda hiçbir eşyasını kaybetmiyor, odasını temiz ve düzenli tutuyor, akranlarıyla gayet uyumlu bir ilişki kurabiliyor ve sınıfta tüm ders boyunca dikkatini öğretmenine verip, derse katılım sağlıyor. Sizin çocuğunuzda ise durum tam tersi. Biliyorsunuz ki çocuğunuzda başarılı olabilmek için gerekli olan kapasite de var istek de. Ama bir türlü işler istediğiniz gibi gitmiyor. Her şeyi denediniz; rica etmeyi, bağırmayı, ikna etmeyi, ödül vermeyi, uzun uzun açıklama yapmayı hatta belki bazen cezalandırmayı. Hiçbir şey işe yaramadı. “Acaba çocuğumda dikkat eksikliği mi var?” diye düşündünüz bazen. Hatta belki okul bu konuda yönlendirme yaptı. Evet çocuğunuzda dikkat eksikliği de olabilir ancak bazen sadece çocuk bu görevleri yapabilmek için gereken becerilere sahip değildir. Bisiklet sürmeyi düşünelim; dört tekerlekli bisikleti süremezken, teorik olarak nasıl iki tekerlekli bisiklet süreceğiniz size anlatılsa da defalarca düşmeden bisikleti süremezsiniz. Yani çocuk yapılması gerekeni yapmayı çok istiyor olabilir ama sadece nasıl yapılacağını bilmiyor olabilir. Çocuk gelişimi ve beyin alanında çalışan bilim insanları akıllı ama zorlanan çocukların yönetimsel becerileradı verilen belirli zihin alışkanlıklarından yoksun olduğunu belirlediler. Düzen kurmak, plan yapmak, bir işe başlamak, belirli bir göreve devam etmek, dürtüleri kontrol etmek, duyguları düzenlemek, uyumlu ve psikolojik olarak dayanıklı olmak; kısacası bir çocuğun evde, okulda ve arkadaşlarıyla çocuk olmanın getirdiği tipik gereklilikleri yerine getirmek için gerekli olan her şey. Neyse ki çocuklarınıza bu becerilerini geliştirebilmesi için yardım edebilirsiniz. 

Hadi bunlardan bazılarına göz atalım…

1. Adım: Çalışmak İstediğiniz Sorunlu Davranışı Belirleyin

Davranışı belirlerken tembel, sorumsuz gibi tanımlamalar yerine sorunların hangi koşulların altında ortaya çıktığını tanımlayın. Örneğin;

Ödev yapma zamanı geldiğinde çocuğumun sızlanmaya başlaması ve sürekli şikâyet etmesi.

 

2.Adım: Bir Hedef Belirleyin

Şikâyet etmeden ödev yapmak.

Hedef belirleme sürecinde çocuğu sürece dahil etmek son derece önemlidir. Unutmayın katılımı ve bağımsızlığı destekleyen her şey yönetimsel becerilerin gelişmesinde önemli rol oynar.

  • Kızım ya da oğlum sana sürekli ‘ödevlerini yap’ demem sana nasıl hissettiriyor?
  • Bazen öfkeleniyorum ve sen söyleyince hiç yapasım gelmiyor. Bazen seni duymuyorum bile!
  • Ödev zamanlarının daha kolay geçmesi için bir plan yapmaya ne dersin?

Sırada kısa vadeli hedefler koymak var;

Asıl hedefimiz hatırlatma olmadan ev ödevine başlaması olabilir, ama ilk başlarda üç kereden fazla hatırlatmamak makul bir hedef olabilir. Doğru hedef olup olmadığını da mevcut davranışı ölçerek anlayabilirsiniz. Çocuğunuzun yapmasını istediğiniz şeyi yapmadan önce kaç kere hatırlatmanıza ihtiyaç duyuyor, sayın. 

 

3.Adım: Hedefe Ulaşmak İçin Tamamlaması Gereken Adımları Planlamak

Bu adımı her zaman olduğu gibi çocuğunuzla beraber gerçekleştirmeniz gerekir. Haftalık bir çizelge hazırlayın ve hangi günler kaç defa hatırlatarak ödevini yaptığını beraber not edin ve bunu buzdolabının üstüne asın. Ve en önemlisi süreç hakkında konuşun. Eğer çarşamba günü daha fazla hatırlatmaya ihtiyaç duyduysa bunun nedenlerini konuşarak beyin fırtınası yapın. Eğer cuma günü diğer günlere oranla daha az hatırlatıcıya ihtiyaç duyduysa mutlaka çabasını takdir edin.

Ev ödevi formu oluşturun. Bu formda ödev, “İhtiyacım olan malzemeleri hazırladım mı? Yardıma ihtiyacım var mı? Ne kadar sürecek? Ne zaman başlayacağım? Yapıldı mı?” gibi cümleler yer alsın. Ve okuldan geldikten sonra bu formu çocuğunuzla beraber doldurun.

Eğer çocuğunuz ödev sırasında aynı sıkılgan ya da öfkeli tavırlara devam ediyorsa ona ödeve başlamadan mı yoksa ödev sırasında mı sinirlendiğini sorun ve ardından “yansıtmalı dinleme” yaparak “Seni o kadar sinirlendiriyor ki (ya da o kadar sıkılıyorsun ki) defteri kapatıp başka şeyler yapasın geliyor öyle mi?” diyerek onun hayal kırıklığını anladığınızı belirtin. Sonrasında ona iki farklı çözüm önerisi getirebilirsiniz. Birkaç dakikalığına uzaklaşmak veya onu mutlu eden, kendini iyi hissettiren konularda konuşmak. 

Ödev İçin Joker Kartı

1.Uzaklaşmak

2.Konuşmak

Bu kartı hatırlatıcı olması için masasına koyun. 

4.Adım: Sürece Uyumunu Denetleyin

Çocuklar yeni bir beceri öğrenirken teşvik ve denetlemeye ihtiyaç duyarlar. Buzdolabındaki listede işaretleme yapmak için onu sık sık teşvik edin. Ödev esnasında sıkıldığını ya da oyalandığını fark ederseniz, “Evet hatırlıyor musun? Sıkılırsan ne yapacaktın?” jokerlerini kullanmaya onu teşvik edin.

 

5.Adım: Denetimi Azaltmak

Örnek bir denetimi azaltma adımları:

Formu yardım alarak doldurur; ödev tamamlamak için çok sayıda teşviğe ihtiyaç duyar.

Formu yardım alarak doldurur; ödev tamamlamak için az sayıda teşviğe ihtiyaç duyar.

Formu kullanmak ve formun takibini yapmak için teşviğe ihtiyaç duyar.

Formu kullanmak için teşviğe ihtiyaç duyar ve ödev bittikten sonra işaret koymak için teşviğe ihtiyaç duymaz.

Formu herhangi bir teşvik olmadan, bağımsız bir şekilde kullanır.

 MUTLU SON

Bu bahsettiğim adımları birçok farklı davranış problemi için kullanabilirsiniz. Zamanla hem sizin ebeveynlik becerileriniz gelişecek hem de çocuğunuz planlama ve organize olma becerilerini geliştirebildiğini görüp var olan başka problemlerini de kendi kendine söndürecektir.

Önümüzdeki ay bence biraz dikkat eksikliğinden konuşalım. 

Sevgiyle kalın.