Kent mobilyaları, oturma bankları, aydınlatma lambaları, telefon kulübeleri, çöp kutuları, bitki saksıları, gazete büfeleri, çocuk oyun parkları, dinlenme bankları, halka açık tuvaletler, otobüs durakları, işaret / bilgilendirme levhaları ve benzeri halka açık kullanılan tüm ekipmanları kapsamaktadır. Kent mobilyalarının tasarımı ve düzenlenmesinde uyulması istenen genel kurallar araştırıldığında ideal erişebilir ve yaşanabilir ekipmanlara belli standartlar getirilmiştir.

İdeal Bir Şehirde Kent Mobilyaları Nasıl Olmalı? 

Büyükşehir Belediyeleri ve diğer ilçe belediyelerin sınırları içerisindeki ortak kullanıma yani halka açık olan yerlerde çocukların, yetişkinlerin, engelli ve yaşlıların topluma tam, etkin ve eşit katılımını sağlamak için yerleşim yerleri ile açık, yarı açık ve kapalı alanların kanun, tüzük, imar planları ve yönetmelik hükümleri ile fiziki, sağlık ve çevre şartlarına uygun kurulumunu sağlamaktır.  

  • Ne Yazık ki! yaşadığımız kentte ortak kullanıma açık olan kent mobilyalarının bir standarta oturtulmadığı görülmektedir. Otobüs duraklarından çöp kovalarına vb ortak kullanım alanlarındaki engelli ve yaşlı bireyler bazı hizmetlere erişiminde zorlanmaktadır. Diğer taraftan kent içerisindeki kamuya yönelik hizmetlerden yararlanmaları da oldukça güçtür. Yaşanılan konuttan tüm kamusal yaşam alanlarına ve ulaşım araçlarına kadar tüm çevresel unsurları, engellilerin ve yaşlıların özellikleri ve gereksinimleri dikkate alınarak tasarlanmadığı bir gerçektir.
  • Bozuk yüzeyli yollar, güvenlik tedbirleri alınmayan altyapı çalışmaları, çok yüksek kaldırımlar, engellilerin kullanımına uygun olmayan telefon ve telefon kabinleri, gerekli düzenlemeler, sesli ve görsel uyarıcılar olmadığı için engellilere hizmet edemeyen ulaşım sistem ve araçları kent ulaşımı ve yaşamında yoğun olarak karşılaşılan engellerdir. Kısacası kentlerimizde engellilerin hareketini kolaylaştırıcı düzenlemeler birkaç küçük uygulama dışında yapılmamıştır. Standartlara uygun olmayan rampalar vb. yapılan bazı hatalı uygulamalar, değil kolaylık sunmak aksine engelli sayısını artırıcı nitelikler göstermektedir.

Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin önemsemesi gereken bu standartları şöyle sıralamakta fayda vardır!...

  • Kent mobilyaları keskin ve çıkıntılı kenarlarından arındırılmış olmalıdır. 
  • Kaldırıma çıkıntı yapan işyerlerinin güneşlikleri, şemsiyeleri veya oturma yerleri; yaşlıların ve engellilerin hareketine engel teşkil etmemelidir.
  • Tüm belediye ve halk otobüslerinde engelli ve yaşlıların rahat binmelerini kolaylaştırıcı hale getirilmelidir. 
  • Kaldırım üzerinde bulunan bina çıkmalarının; her türlü levha, işaret ve tabelaların en alçaktaki noktaları görme, engellilerin ve yayaların başlarını çarpmamaları için yerden en az 220 cm yükseklikte olmalıdır.
  • Kent mobilyalarının rengi seçilirken, algılanmalarının kolay olması için çevresi ile zıtlık oluşturacak renkler tercih edilmelidir.
  • 2.20 m ve daha alçak olan merdiven altları kapatılmalıdır.
  • Halka açık olarak yapılmış olan açık veya kapalı telefon kulübelerinden en az biri engellilerin kullanımına uygun olarak düzenlenmelidir.
  • Yürüyüş güzergahındaki her engel, zıt renkler veya doku farklılıkları kullanılarak işaretlenmelidir. Eğer engellerin çevresinde görme engelliler için dokunulabilir veya renkli işaretler yapılması gerekiyorsa bunların yükseklikleri 70 cm’den az olmamalıdır.
  • Dinlenme bankının zeminden yüksekliği 45 cm, sırt yaslama yerinin yüksekliği ise 70 cm olmalıdır.
  • Telefon kulübeleri önünde paralel ya da düz yaklaşım için en az 150 cm x 150 cm boş, engelsiz alan bulunmalıdır. Telefon kulübelerinin bulunduğu yerlerde, eğer uygun yer var ise yaya trafiğine engel olmayacak şekilde engelli ve yaşlılar için dinlenme bankları konmalıdır. Engelliler için tesis edilen açık veya kapalı telefon kulübeleri yaya trafiğini aksatmadan, kolayca görülebilir ve ulaşılabilir yerde olmalıdır.  Görme engellilerin kullanabileceği özellikte kabartma harf veya rakamlı telefon aparatı,  ağır işitenler için frekans yükseltici ses düğmesi, kapısı dışa açılan telefon kabininde, tekerlekli sandalyeli engellilerin kullanabileceği yeterli alan, erişilebilir yükseklikte ve en az 75cm uzunluğunda kablosu olan telefon aparatı, engelliler için açılır kapanır oturma yeri, telefon aparatı önünde bozuk para veya telefon rehberi koyulacak büyüklükte raf, okuma seviyesinde uygun ve engellenmemiş, okunaklı bilgilendirme olmalıdır.
  • Halka Açık Tuvaletler, engellilere ait tuvaletlerin kapısında engelli işareti bulunmalı ve gerektiğinde dışarıdan yardım istenebilmesi için içeride yardım butonu bulunmalıdır. Bu tuvaletlerin görüntü kirliliği yaratmaması için, etrafına çiçek, ağaç, resim veya sanat eserleri yerleştirilmelidir. Engelliler için tuvalet ve lavabo bölümleri aynı hacimde ve diğer tuvaletlerden bağımsız olmalıdır. Tuvalet kapısı dışarıya doğru açılmalı ve kapı üzerinde engelli işareti ile kapı kilidi dışarıdan açılabilecek şekilde olmalıdır. Kapı yanındaki butonla tuvaletin girilmez veya boş olduğunu gösteren yazılı, ışıklı ve sesli bilgilendirme işaretini gösteren levha ve ses sinyali kapı üzerinde görülebilir yerde olmalıdır.
  • Çöp kutuları, yaralanmalara neden olmayacak malzemelerden seçilmeli, kontrast renkli ve tek elle kullanılabilecek şekilde kapaklı olmalıdır.
  • Çeşmelerin su içilecek bölümlerinin yükseklikleri 85 cm ile 95 cm arasında olmalıdır. Çeşmelerin altları, tekerlekli sandalye girebilecek şekilde, minimum 68 cm yüksekliğinde ve minimum 43 cm eninde olmalıdır.

Rekreasyon alanları ve parklara, çocuk, yaşlı ve engellilerin kolay fiziksel erişiminin sağlanması hedeftir. Kolaylıkla algılanabilmesi için parklar, yollara, yaya yollarına ve bisiklet yollarına yakın konumlanmalıdır. Tasarımda binaların ve açık alanların mekansal bütünleşmesi sağlanmalıdır. Dış mekan kullanımında rahatlık ve güvenlik, diğer insanlarla bir arada olabilme kolaylığı gibi noktalar önem taşır.
Yol, yaya yolu, meydan, yeşil alan, spor alanı gibi kentsel açık mekanların engelsiz tasarlanması veya mevcutların engelsiz duruma getirilmesi için önlemler alınması esastır.

  • Halen kullanılan meydan, park, yaya yolu, kaldırım, geçitler, rampalar, merdivenler, duraklar, istasyonlar, otoparklar, telefon kabinleri, sinyalizasyon ve işaretlemeler gibi bütün kentsel altyapı engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir.
    Kaldırımın başladığı ve bittiği yerlerde tekerlekli sandalyenin rahatlıkla inip çıkabileceği rampaların olması, kaldırımların üzerinde bulunan direkler, çöp kutuları, trafik panoları, çiçeklikler, zincirler, demir kazıklar, sarkan ağaç dallarının kaldırılması ve taşıtların park etmesinin önlenmesi, ticari işyerlerinin önlerine tezgah açılmasının kısıtlanması ve yaya geçitlerindeki trafik ışıklarının sesli hale getirilmesi gibi tedbirlerle, görme ve ortopedik engelli vatandaşların şehir içinde erişebilirliği sağlanmalıdır. Görme engellilerin güvenli erişimini sağlamak üzere kaldırımda, hissedilebilir yönlendiriciler, kontrast ve fosforlu renk düzenlemeleri yapılmalıdır.